حمل و نقل یکی از عوامل اصلی و تعیین کننده در دنیای امروز است که در اقتصاد، فرهنگ و در همه شئون مهندس راه آهن – اجتماعی جوامع، نقش چشمگیر و حیاتی دارد. در میان انواع حمل و نقل، حمل و نقل ریلی از مزیت های بسیاری برخوردار است و کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی از گذشته های دور به این پدیده پرارزش پرداخته و شبکه حمل و نقل خود را با حمل و نقل ریلی تجهیز کرده‌اند. تاجایی که امروزه خیلی از کشورها به مرحله‌ای رسیده‌اند که چندان به دنبال توسعه کمّی نیستند بلکه به دنبال هماهنگ کردن و هم سو کردن صنعت حمل و نقل ریلی با دیگر پدیده های علمی و صنعتی پیشرو مانند الکترونیک و سیستم های ارتباط جمعی می باشند. در واقع هدف آن ها رسیدن سریع از مبدا به مقصد و امکان جابجایی پرحجم مسافر و کالا است.
مهندسی راه آهن از مهم ترین و اصلی ترین تخصص های لازم جهت ایجاد، نگهداری و توسعه سیستم حمل و نقل ریلی هر کشور محسوب می شود. مهندس راه آهن به برنامه ریزی، طراحی، مدیریت، ساخت و نگهداری خطوط ریلی، انواع ماشین های ریلی و سیستم حمل و نقل ریلی می پردازد.
مهندسان راه آهن هر یک دارای تخصص ویژه ای می باشند. در کشور ما سه تخصص اصلی وجود دارد که مهندسی خط و سازه های ریلی، مهندسی ماشین های ریلی و مهندسی سیستم حمل و نقل ریلی می باشند.
مهندسی خط و سازه‌های ریلی در طراحی، نظارت، اجراء و تعمیر و نگهداری خطوط و ابنیه فنی راه آهن تخصص دارد. منظور از خطوط، مسائل زیرسازی و روسازی راه‌آهن مانند خاک‌برداری، خاک‌ریزی، بدنهٔ راه، ریل و … و منظور از ابنیه، سازه‌های فنی موجود در راه‌آهن مانند پل، تونل، دیوار حائل و ضامن، ساختمان ایستگاه، انبار و … می باشد.
مهندس ماشین های ریلی در طراحی، ساخت و نگهداری ناوگان ریلی از جمله واگن های باری و مسافری، لوکوموتیوها، ماشین آلات ریلی، سیستم های ترمز، سیستم های انتقال نیرو و… تخصص دارد. در واقع مهندس ماشین‌های ریلی یک مهندس مکانیک است که تخصص ویژه در زمینه راه‌آهن دارد و به همین دلیل آمادگی حل مشکلات صنعت راه‌آهن مثل مشکلات طراحی و ساخت قطعات را دارد.
کار اصلی مهندس حمل و نقل ریلی برنامه‌ریزی و بهره‌برداری بهینه از منابع، امکانات و تجهیزات حمل و نقل ریلی مانند ایستگاه، خط، لوکوموتیو، واگن و …می باشد. در حقیقت فعالیت یک مهندس حمل و نقل ریلی به دو بخش عمده قبل از طراحی خط راه‌آهن و بعد از طراحی خط تقسیم می‌شود. در مرحله نخست مهندس حمل و نقل ریلی حجم مسافر و کالایی که در خط مورد نظر جا به جا خواهد شد، پیش‌بینی کرده و بررسی می‌کند که آیا تاسیس این خط به صرفه می‌باشد یا خیر. در مرحله بعد نیز به طراحی و برنامه‌ریزی حرکت قطارها می‌پردازد تا تاخیر زمانی قطارها به پایین‌ترین حد امکان برسد و هزینه‌های راه‌آهن کمتر شود. به عبارت دیگر بخش حمل و نقل ریلی، بخش نرم‌افزاری راه‌آهن است.
محل کار و شرایط استخدام مهندس راه آهن با توجه به تخصص او متفاوت است. برخی از آنها طراحی می کنند. برخی در کارخانه ها و برخی نیز در محیط های خارج از شهر، بیابانی و کوهستانی مشغول به کار می شوند.
در ادامه با وظایف مهندس راه آهن، دانش و توانمندی های مورد نیاز مهندس راه آهن، تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی راه آهن، آینده شغلی، بازارکار و درآمد مهندس راه آهن آشنا می شوید.
وظایف مهندس راه آهن
با توجه به نوع تخصص و گرایش مهندس راه آهن، وظایف آنها متفاوت است. به طور کلی وظایف مهندس راه آهن عبارتند از :
طراحی، ساخت و نگهداری ناوگان ریلی (مهندس ماشین های ریلی)
برنامه‌ریزی و بهره‌برداری بهینه از منابع، امکانات و تجهیزات حمل و نقل ریلی (مهندس حمل و نقل ریلی)
طراحی، نظارت، اجراء و تعمیر و نگهداری خطوط و ابنیه فنی راه آهن (مهندسی سازه های ریلی)
دانش و توانمندی های مورد نیاز مهندس راه آهن
قوی بودن در دروس ریاضی و فیزیک
توان برنامه ریزی مناسب
توان مدیریت و سازماندهی
توان کار در شرایط سخت ( به خصوص در مورد مهندسان سازه های ریلی که بخش زیادی از کارشان در محیط های خارج از شهر است)
آشنایی با علوم جامعه شناسی و مردم شناسی ( به خصوص برای مهندس حمل و نقل ریلی چون کار او بیشتر با مردم و عوامل انسانی سروکار دارد.)
آشنایی با زبان انگلیسی
مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی راه آهن
امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندسراه آهن است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس راه آهن بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس راه آهن را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسیراه آهن قرار داده اند.
بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی راه آهن موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی راه آهن پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی راه آهن یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.
مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی راه آهن
Ansys: نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی
Matlab : نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی
ADAMS
Auto Cad : نرم افزار طراحی
Track: نرم افزار ارزیابی و طراحی روسازی راه آهن
۳rd PlanIt ۹.۰۴.۰۱۹.۲۷۸۴ : نرم افزار شبیه سازی خطوط راه آهن
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی راه آهن
فارغ التحصیلان رشته مهندسی راه آهن، مهندسی ماشین های ریلی، مهندسی حمل و نقل ریلی و مهندسی خط و سازه های ریلی در سطح کارشناسی می توانند وارد این شغل شوند. البته امکان ادامه تحصیل در رشته های مهندسی ماشین های ریلی، مهندسی حمل و نقل ریلی، کنترل و علائم، مهندسی خطوط راه آهن و مهندسی راه آهن برقی در مقطع کاشناسی ارشد و مهندسی راه آهن با گرایش های ماشین های ریلی و خطوط و سازه های ریلی در مقطع دکترا نیز در دانشگاه های کشور وجود دارد.
